De handhaving van de Wet DBA: hoe ga je als organisatie met de risico's om?
maandag 27 januari 2025
De Belastingdienst handhaaft sinds 2025 de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (Wet DBA). De aangekondigde controles op schijnzelfstandigheid stellen organisaties die - veel - zzp'ers inzetten voor een complex vraagstuk. Coosje Jeekel van L2P zet op een rij wat je als opdrachtgever kunt doen om de risico's te verminderen.
De Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (Wet DBA) regelt de arbeidsrelatie tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers, zoals zzp'ers. De wet is bedoeld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Werkgevers en zelfstandigen maken volgens de Wet DBA gezamenlijk afspraken over samenwerking, en toetsen de onderlinge arbeidsrelatie op de vraag of er in de praktijk sprake is van zelfstandigheid of een verkapte loondienst. De Wet DBA vervangt de voorheen veelgebruikte Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) en stimuleert organisaties om te beoordelen of een opdrachtnemer echt zelfstandig werkt.
De beoordeling is gebaseerd op drie criteria:
- Gezagsverhouding. Bepaalt de opdrachtgever hoe de opdrachtnemer het werk uitvoert? Denk hierbij aan
aanwijzingen en instructies die de opdrachtnemer verplicht is uit te voeren, en aan controles op werktijden.
- Persoonsgebonden arbeid. Is de opdrachtnemer verplicht om de werkzaamheden zelf uit te voeren, en is er dus geen
vervanging door iemand anders mogelijk?
- Loonbetaling. Ontvangt de opdrachtnemer een vergoeding die vergelijkbaar is met een salaris - voor een vast
aantal uren - dat een werknemer krijgt?
Als aan al deze criteria wordt voldaan, dan kan de arbeidsrelatie worden gezien als een (feitelijk) dienstverband. Een organisatie is dan verplicht om voor de betreffende medewerker(s) onder meer loonheffingen en sociale premies af te dragen.
Wat zijn de gevolgen en risico's van de Wet DBA voor organisaties?
De Wet DBA bepaalt dat opdrachtgevers en opdrachtnemers gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor een heldere arbeidsrelatie. Werkgevers en zzp'ers ondervinden ook allebei de gevolgen van niet-naleving van de wettelijke vereisten.
- Voor organisaties speelt allereerst het financiële risico van een naheffing. Als blijkt dat er sprake is van
schijnzelfstandigheid, dan kan de Belastingdienst loonheffingen en sociale premies naheffen.
- Bij niet-nalevering van de wet DBA kunnen organisaties ook te maken krijgen met andere juridische gevolgen. Denk
aan reputatieschade als de Belastingdienst schijnzelfstandigheid constateert (en de media daarover verslag doen).
Daarnaast is het mogelijk dat zzp'ers en/of andere belanghebbenden juridische stappen ondernemen.
In drie stappen naar risicomanagement
Veel organisaties zijn nog bezig om de implicaties van de Wet DBA te adresseren. Van koplopers weten we dat je als werkgever in ieder geval de volgende drie stappen doorloopt.
- Maak gebruik van modelovereenkomsten. De Belastingdienst deelt modelovereenkomsten die helpen om
duidelijkheid te krijgen over de arbeidsrelatie. Het gebruik van een modelovereenkomst is niet verplicht, maar het is
een instrument om risico’s te minimaliseren.
- Toets arbeidsrelaties zorgvuldig. Het is belangrijk om voor elke opdracht en opdrachtnemer de arbeidsrelatie goed
vast te leggen. Duidelijke afspraken en een heldere taakverdeling zijn daarbij essentieel.
- Check de processen en procedures. Stem de relevante processen en beleid af op de Wet DBA. Zorg ook dat HR-
medewerkers, leidinggevenden en andere betrokkenen getraind zijn om arbeidsrelaties correct te beoordelen en om
eventuele schijnzelfstandigheid tijdig te herkennen.
Risicogerichte aanpak
De onzekerheid rond de criteria en de handhaving van de Wet DBA leidt ertoe dat organisaties nogal eens terughoudendheid ervaren over de inhuur van freelancers. Met een risicogerichte aanpak is er geen reden tot grote zorgen. Er is wél werk aan de winkel. Als opdrachtgever ben je medeverantwoordelijk voor de definitie van de arbeidsrelatie met opdrachtnemers. Dat betekent: een kritische blik op de samenwerking met zzp'ers, en een zorgvuldige omgang met overeenkomsten met externen.
Net als voor veel andere compliance-issues geldt ook bij de Wet DBA dat een doordachte en zorgvuldige werkwijze de financiële en juridische risico's daadwerkelijk vermindert.